INTRAUTERİN İNSEMİNASYON(RAHİMİÇİ AŞILAMA=TOHUMLAMA)
(INSEMİNATİON) NEDİR?
İnsanlarda aşılanma(inseminasyon=insemination) 19.yüzyılda yapılmiştır.Bu zaman diliminde aşılanma semen erkekten alındıktan sonra hiçbir işlemden geçirilmeden direkt kadının vaginasına verilmekteydi.(Vaginal inseminasyon)
İntrauterin inseminasyon(rahimiçi aşılanma=tohumlama) IUI ise semenin bazı işlemlerden geçirildikten sonra özel kataterler yardımı ile endometrial kaviteye(rahim içine) bırakılmaıdır.IUI (intrauterin inseminasyon) işlemi ile amaç mümkün olduğu kadar hareketli ve sağlıklı spermi fertilizasyon(dölenme) bölgesine yakınlaştırmak ve gebelik şansını artırmaktır.
IUI’da (İntrauterin inseminasyon(rahimiçi aşılanma=tohumlama) semenin bazı işlemlerden geçirilmesiyle AMAÇ;
İleri hareketli sperm oranı çok yüksek sperm elde etmek.
Seminal ve prostat sıvılarından arındırmak (alerjenik ve dekapasitan proteinlerden).
Toksin, bakteri,mantar ve virüslerden temizlenmiş bir sıvı elde etmek.
Fertilizasyon (döllenme) sahasında daha fazla sperm ve yumurtayı buluşturmak.
Özel kataterler yardımıyla endoservikal (rahim ağzı) kanaldan geçilerek endometrial kaviteye(rahim içine) verilmesiyle servikal faktör ve immunolojik faktörler bypass edilmesini sağlar ve ayrıca spermlerin AKTİVASYONUNUN (spermlerin yumurtayı döleme kapasitasyonu) başlatılmasına neden olur.
INTRAUTERİN İNSEMİNASYON(RAHİMİÇİ AŞILAMA=TOHUMLAMA)
KİMLERE YAPILMALI
Açıklanamayan(unexplained)infertilite (en sık)
Hafif erkek faktörü
Servikal(rahim ağzı) faktörler
Seksüel disfonksiyonlar(vaginismus vs.)
Ejekülasyon(retrograd ejekülasyon) ve ereksiyon problemleri(İmpotans),epispadiasve hipospadias
Evre 1-2 endometriozis
Verici(donor) sperm kulanılması (Türkiye’de kesinlikle yasaktır ve yapılmamaktadır)
IUI için ne kadar ileri hareketli sperm olası gerektiği konusunda net bir fikirbirliği olmamasına rağmen genel kabul gören yaklaşım toplam semende hazırlık öncesi 5-10 milyon ve hazırlık sonrası en az bir milyon olmasıdır.Total progresif motil sperm sayısı(ileri haraeketli sperm sayısı) ne kadar fazla ise gebe kalma şansı o kadar fazla olur.Kadının yaşı,over rezervi ve sperm parametreleri uygun ise açıklanamayan infertil ve evre 1-2 endometriozis olgularında ilk basamak tedavi seçeneği intrauterin inseminasyon(rahimiçi aşılanma=tohumlama) olmalıdır.
IUI başarısı alta yatan nedene bağlıdır.açıklanamayan inertilitesi olan çiftlerin beklentisel tedavi (expectant treatment) ile yanı hiçbir tedavi almadan sadece beklemekle aylık gebe kalma şansları %1.3-4.1 araştırmalarda tespit edilmiş iken sadece kolmifen sitrat(cc) denen hap ile %5.3,sadece aşılanma(inseminasyon=IUI ) ile %4.76, sadece kontrollu ovarian hiperstimülasyon (KOH) ile %4.1,CC+IUI ile %9.5,KOH+IUI ile %11.4(eski çalışmada%17) gibi gebelik şansı yakalanmiş. IVF (tüp bebek) başarısı ise bu çalışmada %39.5 bulunmuş.
Hafif erkek faktörü olan çiftlerde KOH+IUI ile %8.3 ile % 37.5 arasında gebelik ve %20-27.5 canlı doğum oranları elde edilmiş. Bu çalışmadan da anlaşıldığı gibi aşılanma(inseminasyon) ile her hasta gebe kalmamaktadır. % 8 hasta gebe kaldığını döşünürsek( 100÷8=12.5 ) 12-13 hastadan biri gebe kalabilecektir .En iyimser şartlarda bile 5 hastadan biri gebe kalabilecektir.Başka bir deyişle aynı hastaya beş defa aşılanma yapıldığı takdirde belki gebe kalabilecektir.Bu yüzden hastalara kaç defa inseminasyon yapmamız gerekliği konusunda da fikir birliği yoktur.Altı inseminasyona kadar yapıla bilir diyenlerin yanında 3 kez den sonra gebelik elde edilemez ise çiftin IVF ‘e yönlendirlmesi gereklidir diyenlerde vardır.3 inseminasyondan sonra zarar-yarar ve maliyet göz önüne alınarak çift tüp bebeğe yönlendirilmelidir.
İNTRAUTERİN İNSEMİNASYONUN(IUI) BAŞARISINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
IUI işlemine Ait Faktörler:
Doğal veya stimüle(uyarılan) siklus
Ovarian stimülasyon protokolü(kolmifen sitrat veya gonadotropinler)
Stimülasyon sonucu elde edilen follikül sayısı
Sperm hazırlama tekniği(sperm yıkama tekniği)
İnseminasyon ve ovulasyon zamanlaması
İnseminasyon sayısı
IUI uygulama kateterın sert veya yumuşak olması
İnseminasyon sonrası istrahat
İnseminasyon sonrası koitus(ilşkiye girilmesi)
İnseminasyon sonrası luteal destek(progesteron)
İnfertil Çifte ait Prognostik(belirleyici) Faktörler:
İnfertilite suresi
Kadına ait parametreler
-Kadının Yaşı
-Tubal faktör Varlığı
-Endometriozis mevcudiyeti
Erkeğe ait prametreler
-Semen Prametreleri(split ejakülat ile yıkanmış sperm ile yapılan IUI’ larda yıkanmış sperm ile yapılan daha başarılı)
STONE ve ark’nın 3200 hastaya ait 9963 siklusta yaptıkları bir retrospektif çalışmanın sonuçlarına göre intrauteri inseminasyon tedavi siklusun da gebelik oluşumunu belirleyen en önemli faktörler:
Kontrollu ovarian stimülasyonla(KOH) elde edilen dominant follikül sayısı(Tek dominant follikül ile %7.6, İki dominant follikül ile % 10.1,Dört dominant follikül ile %16, Altıdominant follikül ile %16.9 gebelik elde edilmiştir.Yanı dominant follikül artıkça gebe kalma şansı artıyor fakat beraberinde çoğul gebelik riski ve OHSS(aşırı uyarılmış yumurtalık sendromu )riski de artmış oluyor.
Kadının yaşı:Kadının yaşı ilerledikçe gebe kalma şansı azalıyor.IUI sikluslarında gebe kalma şansı en yüksek hasta grubu 26 yaşında küçük kadınlardır.
Yıkama sonrası motil sperm sayısı ne kadar fazla ise gebelik elde edilmesi şansı o kadar fazla oluyor.Gebelik şansını olumsuz yönde etkileyen kadına ait en önemli faktör kadının yaşıdır.
Erkeğe ait en önemli parametre ise yıkama sonrası total motil sperm sayısıdır. yıkama sonrası total motil sperm sayısı 4(dört) milyon ve motilitesi %60 özerinde ise gebelik elde etme başarısı yüksektır.İnsemine edilen totsl motil sperm sayısı 1(bir) milyondan az ise gebeliğin olmadığı bildirilmiştır.